Składki ZUS: Działalność gospodarcza a umowa o pracę lub umowa zlecenia

31.01.2013

Pytanie: Pracuję na pełnym etacie jako grafik. Dodatkowo, prowadzę działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży internetowej sprzętu komputerowego. Czasami wykonuję również zlecenia dla znajomych - umowy dotyczą wykonywania zdjęć na różnych imprezach rodzinnych. Czy od tych wszystkich umów powinny być odprowadzane składki ZUS?

Odpowiedź:

Ubezpieczenia społeczne

Często zdarza się, że prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej może być jednym z dwóch lub więcej tytułów do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. Osoba prowadząca taką działalność może jednocześnie pozostawać w stosunku pracy czy np. wykonywać pracę na podstawie umowy zlecenia.

Dla rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń społecznych osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą i posiadających inne tytuły do ubezpieczeń istotne jest m.in. zakwalifikowanie czynności wykonywanych przez tę osobę dla celów podatkowych. Dlatego też, uznanie przez organ podatkowy, że czynności wykonywane w ramach danej umowy są dla celów podatkowych czynnościami wykonywanymi w ramach stosunku pracy (nie są czynnościami wykonywanymi w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej) oznacza, że osoba wykonująca tylko taką umowę powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako pracownik. Natomiast w sytuacji, gdy osoba wykonująca taką umowę, wykonuje także czynności w ramach pozarolniczej działalności, następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych. Wówczas podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako pracownik, natomiast obowiązek ubezpieczeń z tytułu działalności gospodarczej rozstrzyga się zgodnie z art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Podobnie w przypadku uznania przez organ podatkowy, że czynności wykonywane w ramach umowy zlecenia są dla celów podatkowych działalnością wykonywaną osobiście (nie są czynnościami wykonywanymi w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej). Osoba wykonująca tylko umowę zlecenia podlega wówczas obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca. Natomiast w sytuacji, gdy osoba wykonująca taką umowę wykonuje również czynności w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej – następuje zbieg tytułów, który rozstrzyga się zgodnie z art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jednocześnie należy pamiętać, że po uznaniu przez organ podatkowy, że czynności wykonywane w ramach umowy są dla celów podatkowych działalnością wykonywaną osobiście (nie są czynnościami wykonywanymi w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej), w sytuacjach budzących wątpliwości co do rodzaju umowy (umowa zlecenie lub umowa o dzieło) obowiązek ubezpieczeń społecznych (lub jego brak) ustala się w oparciu o treść umowy oraz warunki świadczenia pracy i wypłaty wynagrodzenia.

Prowadzenie pozarolniczej działalności i umowa o pracę

Jeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność pozostaje równocześnie w stosunku pracy, obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy.

W sytuacji zaistnienia omawianego zbiegu tytułów ubezpieczeń – istotne jest, czy podstawa wymiaru z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa, równa lub wyższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów. W 2013 r. kwota minimalnego wynagrodzenia wynosi 1600 zł, a kwota minimalnego wynagrodzenia w pierwszym roku pracy - 1280 zł.

Przeliczeniu podlega podstawa wymiaru składek, jeżeli z umowy o pracę wynika, że wynagrodzenie przysługujące z tytułu jej wykonywania przez cały miesiąc jest równe co najmniej kwocie minimalnego wynagrodzenia, odpowiedniego dla danego roku pracy. Przeliczeniu nie podlega podstawa wymiaru składek, jeżeli umowa o pracę wykonywana jest w niepełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem ustalonym w wysokości niższej od minimalnego wynagrodzenia, odpowiedniego dla danego roku pracy.

W związku z powyższym przeliczeniu będzie podlegała podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pozostawania w stosunku pracy niższa od minimalnego wynagrodzenia, np. z powodu przebywania przez część miesiąca na zasiłku chorobowym lub rozpoczęcia pracy w trakcie miesiąca.

W przypadku gdy osoba prowadząca pozarolniczą działalność pozostaje jednocześnie w dwóch stosunkach pracy, należy zsumować podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunków pracy. Jeżeli łącznie wynoszą one przynajmniej tyle, ile wynosi minimalne wynagrodzenie określone dla danego roku pracy, osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlega z tego tytułu dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym.

Przykład
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w jednym zakładzie pracy na 1/2 etatu i z tego tytułu jej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 900 zł. Osoba ta jest równocześnie zatrudniona na podstawie umowy o pracę w innym zakładzie pracy z wynagrodzeniem miesięcznym 750 zł. Ponieważ łącznie z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy osiąga wynagrodzenie w kwocie 1650 zł (w 2013 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 1600 zł), z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej podlega ubezpieczeniom społecznym dobrowolnie.

Prowadzenie pozarolniczej działalności i umowa zlecenia

W sytuacji, gdy umowa zlecenia jest wykonywana w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności, a jej przedmiot jest taki sam jak przedmiot prowadzonej działalności oraz dla celów podatkowych przychód z umowy zlecenia traktowany jest jako przychód z działalności gospodarczej, osoba podlega ubezpieczeniom społecznym tylko z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności. Z tytułu wykonywania umowy zlecenia osoba ta nie jest obejmowana ubezpieczeniami społecznymi ani obowiązkowo, ani dobrowolnie.

W przypadku, gdy przychód z umowy zlecenia zostałyby uznany przez organ podatkowy za odrębne źródło przychodów (czyli nie byłyby przychodem z działalności gospodarczej), nastąpiłby zbieg tytułów do ubezpieczeń.

Natomiast, gdy osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą jednocześnie wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia, która nie jest wykonywana w ramach działalności gospodarczej, podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy zlecenia podstawa wymiaru składek jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Osoba ta może być dobrowolnie, na swój wniosek, objęta ubezpieczeniami również z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia.

Przez obowiązującą daną osobę najniższą podstawę wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność rozumie się odpowiednio:

  • 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (w 2013 r. jest 2227,80 zł),
  • 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę, w przypadku, gdy osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą opłaca składki obliczone od podstawy wymiaru określonej art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (w 2013 r. jest to 480 zł).

W sytuacji, gdy podstawa wymiaru składek z umowy zlecenia jest równa lub wyższa od najniżej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, taka osoba podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu obowiązkowo z tego tytułu, który powstał wcześniej. Z drugiego tytułu może podlegać tym ubezpieczeniom dobrowolnie. Może również zmienić tytuł do ubezpieczeń.

Uwaga! Jeżeli podstawę wymiaru składek z tytułu umowy zlecenia stanowi przychód, w miesiącach, w których nie jest dokonywana wypłata wynagrodzenia (nie powstaje przychód) przez co podstawa wymiaru składek wynosi „0”, osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności.

Przykład
Osoba prowadzi działalność gospodarczą. Obowiązująca tę osobę najniższa podstawa wymiaru składek z tytułu prowadzonej działalności nie może być niższa od 30% minimalnego wynagrodzenia (tj. w 2013 r. od 480 zł). Osoba ta wykonuje jednocześnie pracę na podstawie umowy zlecenia. Z tytułu tej umowy w styczniu osiągnęła przychód w wysokości 600 zł (taka jest podstawa wymiaru składek). Osoba w okresie od 1 stycznia może wybrać tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: pozarolniczą działalność gospodarczą lub umowę zlecenia.

Uwaga! Ubezpieczeniom społecznym tylko z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności podlegają osoby, które jednocześnie zawarły umowę zlecenia (agencyjną lub umowę o świadczenie usług) i są studentami lub uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych, do ukończenia 26 lat. Studenci i uczniowie wymienionych szkół, do ukończenia 26 lat, nie są bowiem obejmowani ubezpieczeniami społecznymi, ani obowiązkowo, ani dobrowolnie, z tytułu wykonywanej umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub umowy o świadczenie usług.

Prowadzenie pozarolniczej działalności oraz umowa o pracę i umowa zlecenia

W przypadku równoczesnego prowadzenia pozarolniczej działalności oraz pracy na podstawie umowy o pracę i umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem niż własny pracodawca, osoba prowadząca działalność podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy.

Przykład
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą jest jednocześnie zatrudniona w ramach stosunku pracy. Z tytułu umowy o pracę osiągnęła w styczniu wynagrodzenie w wysokości 1700 zł (minimalne wynagrodzenie w styczniu 2013 r. wynosi 1600 zł). W tym samym miesiącu wykonywała pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem niż własny pracodawca.
Osoba, o której mowa, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywanej umowy o pracę. W styczniu 2013 r., z uwagi na wysokość podstawy wymiaru składek z tytułu pozostawania w stosunku pracy, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym ani z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, ani też z tytułu umowy zlecenia.

Jeżeli jednak podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywanej umowy o pracę. Drugi obowiązkowy tytuł do podlegania ubezpieczeniom jest ustalany w zależności od wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu umowy zlecenia. Jeżeli podstawa ta jest niższa od obowiązującej osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, drugim obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń jest prowadzenie działalności. W pozostałych przypadkach drugim tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych będzie tytuł, który powstał wcześniej. Osoba może wówczas - na swój wniosek - zostać objęta ubezpieczeniami również z tytułu powstałego później lub zmienić tytuł obowiązkowych ubezpieczeń (który wystąpi wtedy obok obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu umowy o pracę).

Przykład
Osoba z tytułu wykonywanej umowy o pracę uzyskuje przychód niższy od minimalnego wynagrodzenia (tj. 1000 zł brutto). Osoba ta prowadzi jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą. Obowiązująca ją zatem najniższa podstawa wymiaru składek nie może być niższa od 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Dodatkowo wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem niż pracodawca. Z tytułu wykonywania tej umowy podstawa wymiaru składek wynosiła 1500 zł (tj. była niższa od obowiązującej osobę najniższej podstawy wymiaru składek z tytułu prowadzenia działalności, która w styczniu 2013 r. wynosi 2227,80 zł).
Osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę i z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia może przystąpić do ubezpieczeń dobrowolnie, na swój wniosek
.

Ubezpieczenie zdrowotne

Zgodnie z art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, jeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1 tej ustawy, składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca z każdego z tych tytułów odrębnie. Sytuacja taka ma miejsce w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń. Na przykład wtedy, gdy osoba prowadząca pozarolniczą działalność jednocześnie:

  • jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę,
  • jest zatrudniona na podstawie umowy zlecenia.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne w takich przypadkach jest opłacana zarówno z tytułu np. wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę, jak i z tytułu pozarolniczej działalności.

Janina Orzechowska

Hasła tematyczne: ubezpieczenie zdrowotnedziałalność gospodarczaumowa zleceniaskładki zusumowa o pracę,ubezpieczenie społeczne

czytano: 2009 razy

SN: za grunt zabrany dekretem Bieruta - pełne odszkodowanie


Bolesław Bierut. Fot. PAP/CAF
Bolesław Bierut. Fot. PAP/CAF

Spadkobierczyniom właścicieli warszawskiego gruntu, którym odebrano go na podstawie tzw. dekretu Bieruta, należy się pełne odszkodowanie, nawet jeśli potem utraciłyby swój grunt wskutek wywłaszczenia - uznał w wtorek Sąd Najwyższy.

Tym samym Sąd Najwyższy zaakceptował rozstrzygnięcie sądu II instancji, który przyznał dwóm spadkobierczyniom dawnych właścicieli gruntu położonego w Warszawie, przy ulicy Miodowej, po 3 mln 350 tys. zł odszkodowania. Grunt ten, na podstawie tzw. dekretu Bieruta z 1945 r., przeszedł na własność ówczesnej Gminy Warszawa. Przed wojną stał na nim dom mieszkalny, który w czasie wojny został doszczętnie zniszczony.

Właściciele gruntów objętych dekretem Bieruta mogli wystąpić o przyznanie im prawa odpowiadającego dzisiejszemu użytkowaniu wieczystemu. Gmina miała obowiązek uwzględnić wniosek, chyba że nie pozwalał na to plan zabudowania.

Ówczesny właściciel gruntu przy Miodowej złożył taki wniosek. Jednak prezydium miejskiej rady narodowej odmówiło w 1954 r. jego uwzględnienia. Uzasadniało to tym, że według planu zagospodarowania przestrzennego nieruchomość przeznaczona jest pod spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe. Już w 1949 r. grunt został udostępniony spółdzielni "Syrena", która rozpoczęła na nim budowę. W 1960 r., na podstawie decyzji rady narodowej, spółdzielnia uzyskała prawo użytkowania wieczystego. Grunt ten nadal znajduje się w jej posiadaniu.

Wskutek starań spadkobierczyń samorządowe kolegium odwoławcze stwierdziło w 2004 r., że decyzja odmowna z 1954 r. była bezprawna. Spadkobierczynie nie mogą jednak odebrać gruntu ze względu na jej nieodwracalne skutki prawne. Dlatego wystąpiły o odszkodowanie. Gdy wojewoda mazowiecki reprezentujący Skarb Państwa odmówił, sprawa znalazła się w sądzie.

Sąd I instancji ustalił, że wartość gruntu według stanu na dzień wydania odmownej decyzji z 1954 r. i cen z dnia wyceny przez biegłego rzeczoznawcę wynosi 6 mln 700 tys zł. W wyroku z 2010 r. sąd przyznał każdej ze spadkobierczyń od Skarbu Państwa po połowie tej kwoty. Sąd II instancji zaakceptował to rozstrzygnięcie.

W skardze kasacyjnej złożonej do Sądu Najwyższego Skarb Państwa argumentował, że szkoda, czyli utrata praw do gruntu, była nieunikniona. Nawet gdyby dawni właściciele odzyskali grunt, to i tak utraciliby go potem wskutek nieuchronnego wywłaszczenia pod budownictwo mieszkaniowego - twierdził. Dlatego - jak uzasadniał - szkoda wyrządzona w 1954 r. polega tylko na nieprzyznaniu wówczas odszkodowania za wywłaszczenie i należy je wyliczyć według przepisów wywłaszczeniowych z 1949 r.

Gdy skarga trafiła do zwykłego trzyosobowego składu SN, ten uznał, że w sprawie występuje zagadnienie prawne, które musi rozpatrzyć siedmiu sędziów tego sądu.

We wtorek siedmiu sędziów SN uznało odpowiedź za zbędną, bo już wcześniej, w kilku orzeczeniach Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, iż nawet nieuchronne późniejsze wywłaszczenie nie ma wpływu na wysokość odszkodowania. Były to m.in.: wyrok z 14 grudnia 2012 r. (sygn. I CSK 415/11), postanowienie z 23 listopada 2012 r.(sygn. I CSK 465/12) , wyrok z 15 kwietnia 2010 r. (sygn. II CSK 544/09).

Z tego powodu we wtorek SN rozstrzygnął spór co do meritum, akceptując wyrok II instancji i oddalając skargę kasacyjną Skarbu Państwa (sygnatura III CZP 73/12).

Wyrok dotyczy tylko jednej sprawy. Jednak ze względu na uzasadnienie odmowy podjęcia uchwały oraz stanowisko zajęte przez SN we wcześniejszych, podobnych orzeczeniach, wtorkowy wyrok będzie miał znaczenie dla innych tego typu spraw.

Izabela Lewandowska (PAP)

bocznic kolejowych nie zalicza się do infrastruktury kolejowej a znajdujące się pod nimi grunty nie są zwolnione z opłat za użytkowanie wieczyste

Na gruncie art. 4 pkt 10 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie
kolejowym (t.j. Dz. U. 2007, Nr 16, poz. 94 ze zm.), bocznice kolejowe
odróżnia się od linii kolejowych. Bocznice definiuje się jako drogi
kolejowe, połączone z liniami kolejowymi, służące do załadunku i
wyładunku, czynności utrzymaniowych lub postoju, wraz z niezbędnymi
urządzeniami. Tym samym, zgodnie z art. 4 pkt 1 tej ustawy, bocznic
kolejowych nie zalicza się do infrastruktury kolejowej, co potwierdza
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2008 r., sygn. akt V CSK
121/08. Tym samym, znajdujące się pod nimi grunty nie są zwolnione z
opłat za użytkowanie wieczyste.